نفقه در لغت به معنی هزینه و خرج هر روزه آمده است که عبارت است از نیازهای افراد که برای حیات وی ضرورت دارد.

در قانون ایران نفقه بر دو دسته از افراد واجب است:

1. نفقه زوجه
2. نفقه اقارب و خویشان که به شرح آن می‌پردازیم.

زوجه

طبق ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی همین که نکاح به طور صحت واقع روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می‌شود و دو شرط زیر برای وجوب نفقه ضروری است.

1. دائمی بودن عقد
2. تمکین زوجه

تفاوت نفقه زوجه با اقارب دیگر در آن است که زوجه می‌تواند نفقه گذشته خود را نیز مطالبه کند در حالی که سایر اقارب فقط می‌توانند نفقه آینده خود را مطالبه نمایند.

شرط تعلق نگرفتن نفقه به زوجه در صورتی است که عدم تمکین وی در دادگاه خانواده اثبات شده باشد و این حکم قطعی گردیده باشد و اگر حکم به صورت مشروط صادر شده است و زوج ملزم به تهیه مسکن و لوازم زندگی باشد تا زمانی که مامور اجرای دادگاه منزل و شرایط آن را بررسی ننموده است حکم عدم تمکین قطعی نیست و زوجه مستحق نفقه است.

اقارب

اقارب در اینجا عبارت است از:

1. فرزندان و نوه‌ها (اگر چه پایین‌تر روند)
2. پدر و مادر و پدر بزرگ و مادر بزرگ‌ها اگر چه بالا روند و نفقه این دو دسته خواه مرد باشد یا زن، کوچک یا بزرگ، مسلمان یا کافر بر مرد واجب است.

چگونگی مطالبه نفقه

نفقه را هم از طریق کیفری و هم از طریق حقوقی می توان مطالبه نمود.

از طریق حقوقی

در صورتی که مقدار مطالبه کمتر از ۲۰میلیون تومان است (در تهران)مراجعه به شورای حل اختلاف و در صورتی که بیشتر از بیست میلیون تومان است از طریق دادخواست مطالبه

در هر دو مورد ابتداموضوع بررسی و در صورت وجود حق به کارشناس ارجاع می شودو کارشناس با توجه به شرایط زوجه مرتبه اجتماعی او تحصیلات و نظایر آن نفقه وی را تعیین می نماید.

از طریق کیفری

با تقدیم شکواییه به دادسرا انجام می شود.