رشتوند-هرچند در دنیای امروز، جنگ نظامی همچون جنگ‌های همه‌گیر شاید کمتر از قبل رواج داشته باشد اما تلاش برای بازدارندگی همه‌جانبه و افزایش توانمندی نظامی و دفاعی کشور، بدون شک یکی از مهم‌ترین محورهای راهبرد نظامی کشورهای مختلف برای مقابله با تهدیدهاست و در این مورد، ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.

از زمان ورود موشک‌های بالستیک در جنگ جهانی دوم تا امروز؛ اولین چالش درباره این موشک‌ها حفظ آنها در برابر حمله پیش‌دستانه و متقابل موشکی و هوایی دشمن بود که این امر موجب پیشرفت شگرف تکنولوژی و به وجود آمدن خلاقیت‌ها در حوزه‌های مختلف شد. اولین سایت پرتاب موشک بالستیک در شمال فرانسه و توسط آلمانی‌ها که این کشور را اشغال کرده بودند، ساخته شد.

آلمان‌ها سایت «لاکوپول» را به منظور پرتاب موشک «وی ۲» به سمت انگلستان طراحی کرده و ساخته بودند. مهم‌ترین اشتباه مرگبار آلمان‌ها در طراحی این سایت طراحی سقف آن به صورت گنبدی و از جنس بتن بود که به راحتی از جانب نیروهای دشمن شناسایی و منهدم می‌شد و همین امر باعث شد در سال ۱۹۴۴ میلادی این سایت توسط بمب‌افکن‌های انگلیسی شدیداً بمباران شود و مورد آسیب جدی قرار گیرد و آلمان‌ها نیز مجبور شدند برای پرتاب موشک از پرتاب‌کننده‌های متحرک استفاده کنند.

با آغاز جنگ سرد، دو ابرقدرت شرق و غرب به سرعت وارد یک رقابت عظیم موشکی از مرحله ساخت تا مرحله آزمایش شدند. در ابتدا این دو ابرقدرت بسیاری از موشک‌های خود را از روی پرتاب‌کننده‌های ثابت روی زمین پرتاب می‌کردند و بعد از مدتی پرتاب موشک‌ها از روی پرتاب‌کننده‌های متحرک و بعد هم از زیر‌دریایی‌ها برای حمل و شلیک موشک‌های بالستیک استفاده می‌شد.

اما با توجه به حجم بالای تهدید دو طرف علیه یکدیگر و نیاز به حجم ذخیره بالای موشک‌ها در دهه ۱۹۶۰ میلادی دو طرف اقدام به ساخت سیلوهای زمین پرتاب کردند که این کار در آمریکا بر عهده نیروی هوایی ارتش آمریکا و در شوروی سابق و روسیه فعلی در اختیار واحد موشکی استراتژیک قرار گرفت. البته آمریکا و شوروی با درس گرفتن از اشتباهات آلمان نازی، سیلوهای زیرزمینی خود را به خوبی پنهان کرده و در پهنه وسیع جغرافیایی این سیلوها را پراکنده کردند.

برای استقرار این سیلوها عمدتاً از عوامل طبیعی استفاده می‌کردند که حتی در صورت نزدیک شدن فردی به سیلوها تا قبل از باز شدن درب سیلو امکان تشخیص آن غیرممکن بود و در ادامه نیز بحث تونل‌های وسیع موشکی و سیستم‌های مرتبط به آن و قطارهای پرتاب موشک در آمریکا و شوروی سابق مورد توجه قرار گرفت که البته قطارهای پرتاب موشک بعد از پایان جنگ سرد از خدمت خارج شدند.

بعد از این دو کشور چین در دهه ۱۹۷۰ میلادی دستور برپایی یگان موسوم به سپاه دوم توپخانه را درباره فعالیت‌های موشکی خود داد. چینی‌ها علاوه بر ساخت سیلوهای زیرزمینی پرتاب موشک دست به حفر حدود ۵۰۰۰ کیلومتر تونل زیرزمینی زدند تا در آن بخش‌های مختلف تاسیساتی موشک‌های خود را قرار دهند. در سال‌های اخیر نیز بحث‌هایی مبنی بر ساخت تونل‌های زیرزمینی پرتاب موشک توسط کره شمالی به گوش رسیده است.

جمهوری اسلامی ایران، برنامه‌های متعددی برای توسعه موشک‌های کروز و بالستیک و همچنین راکت‌های دوربرد اجرا کرده است، و اخیراً نیز موشک‌های جدیدی را آزمایش کرده است. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی تاکنون، تلاش‌های مهمی برای افزایش توان دفاعی و آمادگی نیروها برای ساخت تسلیحات در داخل کشور انجام شد، که در این باره برنامه‌ریزی برای دستیابی به فناوری موشک‌های پیشرفته مهم‌ترین محور تلاش‌های ایران در زمینه افزایش بازدارندگی دفاعی بوده است.

با کمک فناوری موشکی، قدرت کشورها افزایش یافته و کشورها در میدان نبرد قدرتمندتر شده‌اند. هر کشوری در هر جای این کره خاکی مطابق با نیاز خود در حال تلاش برای بهبود فناوری موشکی خود است. برخی از کشورها دارای فناوری موشکی پیشرفته‌ای هستند در حالی که مابقی در تلاش برای جایگیری در فهرست کشورهای قدرتمند از لحاظ تکنولوژی موشکی هستند. نابودی‌های عظیم به وجود آمده توسط سلاح‌های اتمی در هیروشیما و ناکازاکی موجب شد بشریت علاوه بر تلاش در پیشرفت فناوری موشکی درصدد حرکت رو به جلو در زمینه سامانه‌های دفاع موشکی باشد.

هر چند نهادهای بین‌المللی و صلح‌طلب با وضع قوانین و پیمان‌نامه‌هایی برای کاهش جنگ و جنگ‌افروزی در جهان تلاش‌هایی را انجام داده‌اند ولی پیشرفت در زمینه موشکی در اقصی نقاط دنیا اجتناب‌ناپذیر بوده است. در ادامه به معرفی توان موشکی چند ابرقدرت موشکی دنیا پرداخته‌ایم. لازم به ذکر است که آمار ذکر‌شده در این گزارش بر اساس آخرین گزارش‌ها و مستندات موسسه NTI‌ بوده است.

روسیه

روسیه یکی از قدرتمندترین و پیشرفته‌ترین برنامه‌های موشکی دنیا را در اختیار دارد. این کشور توانایی ساخت پیچیده‌ترین موشک‌های سوخت مایع و جامد را در تمامی بردهای ممکن دارد. روسیه عضو رژیم کنترل فناوری موشکی و پیمان بین‌المللی مقابله با گسترش موشک‌های بالستیک (MTCR) است. بر اساس آخرین آمار پیمان استارت نو، روسیه ۱۶۴۳ کلاهک خود را روی ۵۲۸ سیستم تحویل هسته‌ای در پایگاه‌های موشکی خود مستقر کرده است. سیستم موشکی به ارث رسیده از اتحادیه جماهیر شوروی ۷۲ درصد از توپخانه موشکی روسیه را تشکیل می‌دهد. برنامه نوسازی ارتش کنونی سهم موشک‌های شوروی سابق را در توان موشکی روسیه در سال ۲۰۱۶ به ۶۰ درصد و تا سال ۲۰۲۱ به دو درصد کاهش خواهد داد.

روسیه در حال حاضر قادر به تولید موشک‌های بالستیک قاره‌پیما (ICBM) قابل حمل RS-24 است. سامانه موشکی قابل حمل جدید ICBM که به نام «قاتل دفاعی موشک» نیز شناخته می‌شود اخیراً در این کشور توسعه یافته است. این سامانه قابل حمل موشکی در سال ۲۰۱۶ وارد نیروی زمینی روسیه شد. موشک‌های قاره‌پیمای RS این نگرانی را در آمریکا و متحدانش در ناتو ایجاد کرده که روسیه در آزمایش پرتاب این موشک معاهده نیروهای هسته‌ای با برد متوسط (INF) را نقض کند.

با وجود این، روسیه در ماه می ۲۰۱۲، موشک RS-26‌ خود را خارج از محدوده‌های تعیین‌شده توسط INF آزمایش کرد. در سال ۲۰۰۹، روسیه اعلام کرد که در نظر دارد تا برای جایگزین موشک‌های قاره‌پیمای کنونی واقع در سیلوها، موشک‌های بالستیک قاره‌پیما با سوخت مایع و قابل حمل را توسعه دهد. ساخت این موشک احتمالاً تا سال ۲۰۱۸ به پایان برسد.

برای حفاظت از مرزهای آبی، روسیه با توسعه موشک پرتاب‌شونده از زیردریایی i(SLBM) R-30‌ بولاوا، آن را در زیردریایی‌های جدید بوری مستقر کرد. در ژانویه ۲۰۱۵، سه زیردریایی موشکی بالستیک به ارتش روسیه وارد شدند و قرار است پنج زیردریایی دیگر نیز در آینده نزدیک به نیروی دریایی این کشور اضافه شوند.

در حالی که بولاوا تاییدیه لازم برای ورود به ارتش را در ژوئن ۲۰۱۲ به دست آورد، مشکلات تکنیکی متعدد باعث ایجاد اختلال در سیستم موشکی روسیه شد. به دنبال آزمایش ناموفق در سپتامبر ۲۰۱۳، وزارت دفاع روسیه دستور پنج پرتاب اضافی را برای سیستم بولاوا صادر کرد. دو آزمایش نخست این موشک در سپتامبر و اکتبر ۲۰۱۴ با موفقیت انجام شد.

پلت‌فورم تحویل برای بازدارندگی هوایی موشک‌های کروز هوایی i(ALCM) Kh-5 بوده که روی بمب‌افکن‌های Tu-160 و Tu-95 مستقر شده است. روسیه همچنین در حال توسعه موشک کروز هوایی Kh-102 است اما این موشک هنوز به مرحله پرتاب نرسیده است. روسیه بمب‌افکن جدیدی با برد بالا طراحی کرده که به تدریج برای پرتاب Tu-95 مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روسیه همچنین در حال توسعه موشک‌های کروز زمین به هوا و زمین به زمین با نام R-500 است. در گزارش سالانه در جولای ۲۰۱۴، وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد روسیه با آزمایش موشک‌های کروز پرتاب‌شونده از زمین (GLCM) پیمان INF را نقض کرده است. پیمانی که آمریکا و روسیه را ملزم کرده تا موشک‌هایی با برد حداکثر بین ۵۰۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر را نه در اختیار داشته باشند، نه تولید کرده و نه به صورت آزمایشی پرتاب کنند.

---

آمریکا

ایالات متحده موشک‌های بالستیک و کروز پیشرفته با سوخت جامد و مایع مختلفی را تولید می‌کند. بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته در سال ۲۰۱۵، واشنگتن ۴۵۰ موشک بالستیک بین‌قاره‌ای (ICBM) را در پایگاه‌هایی در مونتانا، داکوتای شمالی و وایومینگ مستقر کرده است. نیروی دریایی نیز ۲۸۸ موشک‌های سه‌کاره بالستیک زیردریایی (SLBM) را در ۱۴ زیردریایی‌های موشکی بالستیک هسته‌ای اوهایو استقرار داده است. نیروی هوایی آمریکا ۱۶ جنگنده B-2A خود را با ۱۶ بمب هسته‌ای و ۴۴ بمب‌افکن B-52H خود را با ۲۰ موشک کروز هوایی مسلح کرده است.

بر اساس پیمان INF، ایالات متحده ذخایر موشک‌های بالستیک با برد متوسط خود را حذف کرده است. به موجب محدودیت‌های INF، آمریکا موشک بالستیک یا کروزی با محدوده میان ۵۰۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر در اختیار ندارد. در بررسی موضع هسته‌ای ۲۰۱۰، ایالات متحده تصمیم گرفت تا موشک‌های کروز زیردریایی تام‌هاوک نیروی دریایی را بازنشسته کند.

ایالات متحده بودجه قابل‌ توجهی را به سیستم دفاعی موشکی خود اختصاص داده است. اغلب سیستم‌ها مجهز به رهگیرهای «ضربه و نابودی» بوده و بسیاری از آنها نیز در مراحل تحقیق و توسعه هستند. کارآمدترین سیستم کوتاه‌برد ایالات متحده سیستم ساخت داخل PAC-3 اعلام شده است. استفاده از سیستم‌های PAC-3 در جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ نتایج متفاوتی را دربر داشت: در حالی که این سامانه در شناسایی ۹ مورد از خطرناک‌ترین موشک‌های بالستیک موفق عمل کرده، در رهگیری موشک‌های کروز عراقی با ارتفاع پایین و جنگنده‌های فوق‌سبک ناموفق بوده است. همچنین به دلیل حمله به نیروهای خودی منجر به مرگ سه سرباز شد.

نیروی زمینی دو آتشبار با ۴۸ رهگیر را در سامانه ضدموشکی تاد فعال کرده است. نیروی دریایی آمریکا ۲۶ کشتی را با سیستم دفاعی موشک بالستیک مجهز کرده که در اروپا مستقر شده و به ژاپن فروخته شده است. در نهایت، نیروی هوایی نیز ۳۰ رهگیر دفاعی زمینی را در سیلوهایی در فورت‌گریلی، آلاسکا و پایگاه نیروی هوایی واندنبرگ کالیفرنیا مستقر کرده است. در نوامبر ۲۰۱۴، سیستم دفاعی موشک بالستیک با انهدام یک موشک بالستیک و دو موشک کروز با موفقیت آزمایش شد.

در ژوئن ۲۰۱۴، ایالات متحده با موفقیت سیستم دفاعی ضدموشکی زمینی را آزمایش کرد. این موضوع اولین استفاده موفقیت‌آمیز «نسل دوم ضدموشک‌های گردان» سوارشده روی ردیاب‌های زمینی در برابر اهداف موشکی با برد متوسط بوده است.

تاثیرگذاری تجهیزات کشنده خارج از اتمسفری جدید، موجب تقویت برنامه یک میلیارد‌دلاری محبوب وزارت دفاع به منظور قرار دادن ۱۴ موشک GBI‌ دیگر در فورت‌گریلی و آلاسکا تا سال ۲۰۱۷ شد. با توجه به هزینه‌های این برنامه، برخی از کارشناسان و مقامات دولتی سابق با استناد به نگرانی توانایی تکنولوژیک برای اجرای مداوم، در خصوص این طرح موضعی محتاطانه گرفتند.

بررسی برنامه دفاع موشک‌های بالستیک در فوریه ۲۰۱۰،‌ برنامه‌های دولت بوش برای استقرار سپر موشکی ضدبالستیک در اروپای شرقی را تغییر داد و به جای آن یک رویکرد تطبیقی چهار فازی را با استفاده از تکنولوژی‌های جدید برای مقابله با تهدید موشک‌های کوتاه‌برد و میان‌برد آمریکا و متحدانش ارائه کرد که در مارس ۲۰۱۳، دولت اوباما فاز چهارم این پروژه را متوقف کرد. در ژوئن ۲۰۱۳، کاخ سفید بودجه لازم برای استقرار ردیاب‌های GMD در سواحل شرقی آمریکا را تصویب کرد در حالی که رئیس آژانس دفاع موشکی بر این عقیده بود که در آن مکان نیاز امنیتی برای استقرار سامانه ضدموشکی وجود ندارد.

گفتنی است آمریکا عضو رژیم کنترل فناوری موشکی است که هدف آن محدود کردن گسترش سیستم‌های تحویل با قابلیت حمل سلاح‌های کشتارجمعی است.

---

چین

چین از تنوع بسیاری از موشک‌های بالستیک (از سیستم‌های کوتاه‌برد تا موشک‌های بالستیک قاره‌پیما) برخوردار است. سیستم موشکی چین در حال حاضر در حالت گذار از موشک‌های سوخت مایع، سیلویی و غیردقیق نظیر DF-3،‌ DF-4 و DF-5‌ به موشک‌های قابل جابه‌جایی سوخت جامد با دقت بالا نظیر DF-11، DF-15 و DF-21 است. به همین شکل چین با ساخت موشک‌های بالستیک پرتاب‌شونده از زیردریایی راهی را برای افزایش قابلیت مقاومت بیشتر نیروهای خود ایجاد کرده است. در سپتامبر ۲۰۱۴، چین یک پرواز آزمایشی از موشک DF-31 را با موفقیت انجام داد، که یک نسخه ارتقا‌یافته از DF-31‌ با برد تخمینی ۱۰ هزار کیلومتر بود.

چین هم‌اکنون قادر به جای دادن کلاهک‌های هدف‌گیری مستقل چندگانه (MIRV) روی موشک DF-5 بوده، این کشور همچنین در حال توسعه سیستم DF-41 متحرک قابل تجهیز با کلاهک‌های MIRV است.

وزارت دفاع آمریکا مدعی شده که چین در حال توسعه «سپر حفاظتی حرارتی گمراه‌کننده هدف» به منظور نفوذ به سیستم دفاعی موشک‌های بالستیک است. چین در حال ادامه دادن به پیشرفت در زمینه سیستم‌های تقویت‌کننده، فناوری ریل‌گان (سیستم‌های پرتابی الکترومغناطیسی) و دیگر سلاح‌های موشکی نسل جدید است. در نوامبر ۲۰۱۵ چین ششمین آزمایش راکت‌های فراصوتی DF-ZF را با موفقیت پشت سر گذاشت و اعلام کرد در تکنولوژی پرتاب موشک الکترومغناطیسی به موفقیت دست پیدا کرده است.

صادرات موشکی چین از سال ۱۹۸۰ تاکنون به عنوان یک نگرانی محسوب می‌شود. در سال ۱۹۸۸،‌ چین ۳۶ موشک میان‌برد DF-3 را به عربستان سعودی فروخت و در سال ۱۹۹۲ نیز ۳۴ موشک کوتاه‌برد DF-11 را به پاکستان عرضه کرد. چین همچنین تخصص و فناوری لازم را برای مشاوره به برنامه‌های موشکی بسیاری از کشورهای مشکوک برنامه توسعه سلاح‌های کشتارجمعی (WMD) نظیر عراق،‌ لیبی،کره شمالی و سوریه فراهم کرده است و آمریکا نیز تحریم‌هایی را علیه شرکت‌های چینی صادر کرد.

در آگوست ۲۰۰۲، چین مقررات و فهرست کنترلی را صادر کرد که صادرات موشک و فناوری موشکی این کشور را محدود کرد. از سال ۲۰۰۴ تاکنون، چین با رژیم کنترل فناوری موشکی در ارتباط بوده، درخواست این کشور برای عضویت به دلیل سوءظن آمریکا نسبت به انتقال فناوری موشکی چین، همچنان تحت بررسی قرار دارد.

---

کره شمالی

کره شمالی که از اعضای MTCR به حساب نمی‌آید، برنامه توسعه موشکی خود را از دهه ۷۰ میلادی آغاز کرد و در سال ۱۹۸۴ موشک بالستیک Scud-B را مورد آزمایش قرار داد.

در توپخانه بردکوتاه این کشور،‌ پیونگ‌یانگ در حال حاضر موشک Scud-C با برد ۵۰۰ کیلومتر، Scud-D با برد ۷۰۰ کیلومتر و موشک سوخت جامد KN-2 را که نسخه ارتقایافته موشک روسی SS-21 است با بردی حدود ۱۲۰ کیلومتر تولید می‌کند. در پایگاه موشکی با برد مدیوم و برد اینترمدییت نیز کره شمالی با ساخت موشک نودانگ با برد ۱۳۰۰ کیلومتر قدرت‌نمایی می‌کند.

کره شمالی حدود ۲۰۰ موشک نودانگ را در مکان‌های مختلف این کشور مستقر کرده است. پیونگ‌یانگ همچنین در رژه‌های خود از موشک موسودان رونمایی کرده که هنوز این موشک را مورد آزمایش قرار نداده است. موشک تائه‌پودانگ-۱ کره شمالی با برد ۱۸۰۰ کیلومتر به صورت موفقیت‌آمیز آزمایش شده است. همچنین تائه‌پودانگ ۲ و ۳ نیز با موفقیت در مارس ۲۰۱۶ مورد آزمایش قرار گرفتند.

در فوریه ۲۰۱۲ کره شمالی با تعهد قانونی عدم انجام آزمایش‌های موشکی دوربرد در ازای کمک غذایی از آمریکا موافقت کرد. در آوریل ۲۰۱۲ این کشور تلاشی را برای پرتاب ماهواره کوانگ‌یانگ-۳ به فضا با استفاده از پرتاب‌کننده اونها انجام داد که این پرتاب پس از ۸۰ ثانیه با شکست مواجه شد. بعد از این مقامات آمریکا به دلیل تلاش برای پرتاب فضایی از کمک غذایی به کره شمالی صرف‌نظر کردند.

کره شمالی همچنین از شش موشک دیگر در رزمایشی که به افتخار کیم سونگ انجام گرفت، رونمایی کرد. این موشک‌ها که به اختصار KN-8 نامیده می‌شوند، بسیار شبیه به ماکت بوده‌اند. این موشک‌ها در شش کامیون چینی که تبدیل به حامل پرتابگر الکترونیکی شده بودند، قرار داشتند. اخیراً و در اکتبر ۲۰۱۵، کره شمالی یک نسخه جدید از KN-8 را رونمایی کرد که کلاهک کوچک‌تری نسبت به نسخه قبلی داشت.

در دسامبر ۲۰۱۲، کره شمالی در تلاشی مجدد، موشک «اونها» را با موفقیت به فضا پرتاب کرد. این آزمایش نشان از پیشرفت چشمگیر کره شمالی در فناوری موشکی می‌دهد.

در اکتبر ۲۰۱۴، کره شمالی ارتقای سکوهای پرتاب را در ایستگاه پرتاب ماهواره «سوهائه» تکمیل کرد که به طور بالقوه به این کشور اجازه می‌دهد راکت‌های بزرگ‌تری را نسبت به اونها-۳ به فضا پرتاب کنند. در فوریه ۲۰۱۶، کره شمالی با استفاده از این ایستگاه با موفقیت ماهواره کوانگ‌میانگ‌سانگ را با استفاده از راکت اونها-۳ به مدار پایینی زمین پرتاب کرد. این پرتاب که به عنوان آزمایشی برای قابلیت موشکی بالستیک کره شمالی بود، به طور گسترده توسط جوامع بین‌المللی محکوم شد. کره شمالی در ارتباط با آزمایش هسته‌ای خود در ژانویه ۲۰۱۶ دور تازه‌ای از تحریم‌های سازمان ملل را تجربه کرد.

پیونگ‌یانگ از سال ۱۹۹۴ تاکنون موشک‌های کروز ضدکشتی را بارها مورد آزمایش قرار داده است. موشک AG-1 کره شمالی بر اساس موشک چینی CSSC-3 ساخته شده است. در ژوئن ۲۰۱۴، کره شمالی با انتشار فیلمی تبلیغاتی موشکی را نشان داد که شباهت زیادی به موشک کروز ضد‌کشتی روسی Kh-35‌ داشت. کیم جونگ اون،‌ رهبر کره شمالی پرتاب Kh-35 را در فوریه ۲۰۱۵ مشاهده کرد.

کره شمالی در فهرست پرتاب‌های خود، سری جدیدی از راکت‌های کوتاه‌برد را نیز قرار داده که شامل پرتاب SLBM از یک لنج شناور و آزمایش شکست‌خورده KN-11SLBM در نوامبر ۲۰۱۵ بود. در ژانویه ۲۰۱۶، اندکی بعد از آزمایش هسته‌ای، این کشور در یک شوی تبلیغاتی آزمایش SLBM‌ را منتشر کرد. هر چند تحلیل‌های دقیق تیمی از متخصصان روی این فیلم نشان داد که این ادعا گزاف بوده است.

در نهم مارس ۲۰۱۶، کره شمالی تصاویری را منتشر کرد که در آن کیم جونگ اون در حال بازدید از یک دستگاه انفجاری کوچک در مقابل بخشی از راکت‌های KN-8 مونتاژشده است. در ۱۵ مارس ۲۰۱۶، کره شمالی اعلام کرد در نظر دارد تا موتور راکت سوخت جامد جدیدی را مورد آزمایش قرار دهد. انتقال از تکنولوژی سوخت مایع به سوخت جامد یک پیشرفت اساسی در فناوری موشکی خواهد بود و نگرانی‌ها را در خصوص گسترش قدرت موشکی کره شمالی افزایش می‌دهد. موشک‌های سوخت جامد برخلاف موشک‌های سوخت مایع نیاز به آماده‌سازی و سوخت‌گیری چندساعته ندارند.

---

ایران

برنامه موشک بالستیک ایران در دوران دفاع مقدس و جنگ هشت‌ساله میان ایران و عراق آغاز شد، زمانی که برتری هوایی عراق، ایران را در حملاتی با برد بیش از ۱۵۰ کیلومتر محدود کرده بود. در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی تهران به توسعه برنامه موشکی بومی با تکیه بر اجزای وارداتی از کره شمالی پرداخت و طی دو دهه این ظرفیت را به خوبی توسعه داد. ایران خارج از رژیم‌های بین‌المللی نظیر رژیم کنترل تکنولوژی موشکی (MTCR) قرار دارد و به جای آن در معرض تلاش‌های بین‌المللی برای محدود کردن گسترش تکنولوژی موشکی با کاربرد دوگانه قرار دارد.

با وجود این تلاش‌های کنترلی، تهران با کمک متحدان خود به گسترش زیرساخت‌های تولید موشک خود ادامه می‌دهد. تا به امروز، ایران پنج موشک بالستیک سوخت مایع (شهاب ۱،۲ و ۳، قدر ۱ و قیام)، ماهواره‌بر سفیر و موشک سوخت جامد سجیل و اخیراً نیز موشک عماد را با موفقیت آزمایش کرده است. بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۱ ایران و کره شمالی توافق‌های متعددی را در خصوص موشک‌های اسکاد انجام دادند. بعدها موشک‌های اسکاد با بومی‌سازی تبدیل به موشک‌های شهاب شد. در سال ۱۹۹۳، نمایندگان ایرانی برای همکاری در خصوص موشک‌های بالستیک بارها با کره شمالی به مذاکره پرداختند.

همکاری ایران با کره شمالی، چین، روسیه و سوریه باعث شد فناوری موشکی ایران به شدت گسترش یابد تا جایی که در سال ۱۹۹۸، علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی رئیس‌جمهور وقت ایران اعلام کرد تولید موشک به یک تکنولوژی بومی در ایران تبدیل شده است و دیگر به کمک روسیه، چین و کشورهای دیگر نیاز ندارد. در همین سال‌ها ایران موفق شد موشک‌های شهاب۱ و ۲ را تولید کند و در سال ۲۰۰۳ نیز از شهاب۳ رونمایی کرد.

از ۳۱ مارس تا ۶ آوریل ۲۰۰۶؛ ایران با برگزاری رزمایش پیامبر اعظم۱، سیستم‌های موشکی کروز و بالستیک مختلف خود را آزمایش کرد. بعد از این رزمایش تا سال ۲۰۱۲، شش رزمایش دیگر نیز توسط جمهوری اسلامی ایران برپا شد. در آوریل ۲۰۰۳ مجلس ایران، آژانس فضایی ایران را با هدف فرستادن ماهواره به فضا تشکیل داد. در فوریه ۲۰۰۷ تهران پرتاب موفقیت‌آمیز راکت اکتشافی را با برد ۱۵۰ کیلومتر اعلام کرد. یک سال بعد و در دهه فجر آژانس فضایی ایران از پرتاب موفقیت‌آمیز راکت کاوشگر۱ خبر داد.

در ژانویه ۲۰۰۰، علی شمخانی وزیر دفاع وقت ایران خبر از خودکفایی این کشور در سوخت جامد و توسعه نسخه سوختی جامد شهاب۳ داد. در نوامبر ۲۰۰۷ نیز ایران موشک سوخت جامد عاشورا را با برد ۲ هزار کیلومتر امتحان کرد. از نوامبر ۲۰۰۸ تا ژانویه ۲۰۱۳ نیز ایران موشک سجیل را بارها آزمایش کرد که آخرین بار آن در سال ۲۰۱۳ اتفاق افتاد. در سال‌های اخیر ایران روی تکنولوژی موشک کروز سرمایه‌گذاری ویژه‌ای کرده است.

یکی از مولفه‌های اصلی استراتژی نظامی ایران، تهیه، تولید و استقرار موشک‌های دفاعی کروز در سواحل خلیج فارس بوده است. بر اساس برخی ادعاها توانایی‌های رو به‌ رشد موشکی ایران نگرانی بازیگران بین‌المللی نظیر سازمان ملل، آمریکا و همسایگان عربی ایران را افزایش داده است. سازمان ملل در پاسخ به پیشرفت موشکی ایران، از تحریم‌های متعددی استفاده کرده است که ایران را از فعالیت در خصوص توسعه موشک‌های بالستیک منع می‌کند. رژیم صهیونیستی نیز با همکاری شدید با آمریکا برای ممانعت از دستیابی ایران به تکنولوژی موشکی تلاش می‌کند. همسایگان عربی ایران نیز در پاسخ، هزینه‌های سرسام‌آوری برای خرید رادارها و رهگیرهای پیشرفته انجام داده‌اند.

با وجود تلاش‌های نهادهای بین‌المللی برای جلوگیری از توسعه موشکی ایران، قابلیت‌های موشکی کروز و بالستیک تهران به رشد خود ادامه می‌دهد. ایران در سال‌های اخیر توانسته برد موشکی خود را از ۶۰۰ کیلومتر در اواخر دهه ۸۰ میلادی به دست‌کم ۲ هزار کیلومتر برساند. با وجود این جمهوری اسلامی هنوز در توسعه موشک دوربرد قاره‌پیما موفق عمل نکرده است. پس از توافق هسته‌ای میان ایران و گروه ۱+۵، ایران در ۱۱ اکتبر یک موشک بالستیک دوربرد را با قابلیت هدایت جدیدی آزمایش کرد. موشک عماد جدیدترین نسخه شهاب۳ بوده که تفاوت‌های عمده‌ای از نظر دقت با نسخه قدیمی خود دارد.

---

هندوستان

برای بیش از دو دهه، هند به دنبال توسعه و استقرار موشک‌های بالستیک و دیگر گونه‌های موشکی بوده است. هند گزارش داده که به تکنولوژی موشک‌های بالستیک زمین به هوا و با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای پریتوی ۱ و ۲، اگنی ۱ و ۲ و ۴ دست پیدا کرده است.

موشک اگنی۳، در حال وارد شدن به توان موشکی هند است ولی هنوز عملیاتی نشده است. این کشور در آوریل ۲۰۱۵ پرتاب موشک اگنی۳ را با موفقیت آزمایش کرد و موشک‌های با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای اگنی ۴ و ۵ را در دست توسعه قرار داده است. موشک پریتوی۲ که در سال ۲۰۱۴ با موفقیت آزمایش شد از سیستم‌های گشتاوری هدایت پیشرفته برای دستیابی به دقت چند متر استفاده کرده است. در ژانویه ۲۰۱۴، سومین و آخرین آزمایش اگنی۴ نشان داد که این موشک قابلیت حمل کلاهک یک تنی را به طول بیش از چهار هزار کیلومتر دارد.

هندوستان همچنین در سال ۲۰۱۵ موشک قاره‌پیمای اگنی۵ را از پرتاب‌کننده متحرک با موفقیت آزمایش کرد. سازمان تحقیق و توسعه دفاعی هندوستان در می ۲۰۱۲ اعلام کرده بود که موشک بالستیک قاره‌پیمای اگنی۶ را با برد ۸ تا ۱۰ هزار کیلومتر ارتقا خواهد داد. دهلی‌نو همچنین گام‌هایی رو به جلو را در دستیابی به موشک‌های بالستیک پرتاب‌شونده از زیردریایی (SLBM) برداشته است. اولین آزمایش این نوع موشک‌ها در فوریه ۲۰۰۸ اتفاق افتاد. زیردریایی هسته‌ای آریهانت هندوستان در اوایل سال ۲۰۱۴ شروع‌ به‌کار کرد. زیردریایی بومی قابلیت حمل ۱۲ موشک هسته‌ای با پرتاب عمودی را دارد.

آخرین پروژه هند، موشک شوریا با برد ۷۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر در نوامبر ۲۰۰۸ برای اولین بار با موفقیت آزمایش شد. هند همچنین در حال توسعه سیستم‌های موشکی جدیدتری نیز هست. در جولای ۲۰۱۴، وزارت دفاع آمریکا اظهار داشت ایالات متحده موشک‌های ضد کشتی هارپون را با ارزش ۲۰۰ میلیون دلار به هند فروخته است. هند همچنین در زمینه موشک‌های کروز پیشرفت‌های عظیمی کرده است. موشک کروز فراصوتی براموس که با همکاری روسیه توسعه یافته است در می ۲۰۱۵ با موفقیت آزمایش شد. دومین موشک کروز این کشور (نیربای) نیز با برد هزار کیلومتر در سال ۲۰۱۳ و در نخستین آزمایش خود با شکست مواجه شد.

در میان کشورهای دیگری که از توان موشکی بالایی برخوردارند می‌توان به انگلستان، فرانسه و رژیم صهیونیستی اشاره کرد. هر چند اکثر این کشورها از نظر کمیت و کیفیت سامانه موشکی موقعیت خوبی دارند ولی از لحاظ تکنولوژی زیربنایی و ساخت، قابل رقابت با ابرقدرت‌های موشکی دنیا نیستند.