حق ارتفاق حقی است که صاحب ملکی به اعتبار حقی که در ملک دیگری دارد می‌تواند از آن ملک استفاده کند. این حق شامل عناوینی نظیر حق عبور، حق مجری، حق شرب، حق شبکه و حق ناودان و … می‌شود.

هرگاه فردی برای رسیدن به زمین خود ناچار باشد از زمین ملک مجاور خود بگذرد، گفته می‌شود که وی حق عبور از آن زمین را دارد یا آنکه هرگاه کسی برای آبیاری زمین خود ناچار باشد نهری از زمین دیگری رد کند تا آب را به زمین خود برساند، وی حق مجری در زمین دیگری خواهد داشت. اگر کسی اجازه داشته باشد ناودان خود را به سمت ملک مجاور قرار دهد، وی حق ناودان دارد و مثال‌های دیگری از این دست وجود دارد.
حق ارتفاق چهره‌ای از حق انتفاع است با این تفاوت که حق ارتفاق اختصاص به زمین دارد. بدین‌معنا که حق ارتفاق معمولا در دو ملک مجاور و متصل وجود دارد همچنین برخلاف حق انتفاع این حق به‌صورت دایمی ایجاد می‌شود و تا زمانی که دارنده‌ حق ارتفاق، مالک زمین مجاور باشد، حق ارتفاق باقی است.
به گزارش مهداد، حق ارتفاق ممکن است از طریق قانون ایجاد شود یا اینکه قانونگذار، حقی را برای افراد به رسمیت بشناسد که به آن ارتفاق قانونی می‌گویند. مثلا در قانون برنامه‌ عمرانی سوم کشور مصوب سال ۱۳۴۶ پیش‌بینی شده است که دولت در مورد زمین‌هایی که در مسیر راه و خطوط مواصلاتی، برق و مجاری آب و لوله‌های گاز و نفت قرار می‌گیرد، حق ارتفاق خواهد داشت.
حق ارتفاق ممکن است از طریق قرارداد میان مالک زمین با دارنده‌ حق ارتفاق ایجاد شود که بدان ارتفاق قراردادی گویند همچنین حق ارتفاق ممکن است در اثر اذن مالک داده شود و در این‌صورت مالک هر وقت که بخواهد می‌تواند اذن خود را پس بگیرد و اجازه عبور و ارتفاق به غیر را ندهد