هجوم وحشی ریزگردها

«این جا دیگر هوا هم برای نفس کشیدن نیست.» حالا که به کمک واکسیناسیون آمار جان باخته‌های کرونایی رو به کاهش گذاشته، آلودگی هوا در اوج یکه‌تازی می‌کند. هوای تهران و چند شهربزرگ به شرایط اضطرار رسیده به طوری که شاخص‌های سنجش آلودگی هوا از وضعیت بحرانی و غیر قابل باور تهران و شهرهای کردستان خبر می‌دهند. هوایی که این روزها گفته می‌شود شاید برای کاهش آسیب‌های وحشتناک آن مجبور به تعطیلی شهرها باشند.

میانگین شاخص آلودگی هوای تهران روز گذشته در آستانه ۵۰۰ واحد قرار گرفت و به ادعای برخی منابع پایتخت کشورمان دیروز آلوده‌ترین شهر جهان بود و در برخی شهرهای استان کردستان هم وضعیت فوق خطرناک اعلام شد. یزدی مهر، مدیر کل مدیریت بحران استانداری تهران از احتمال تعطیلی تهران در پی وضعیت نارنجی هوا گفت و سرپرست مرکز اورژانس تهران هم از استقرار اتوبوس‌آمبولانس‌های این مرکز در میادین اصلی شهر تهران خبر داد. اما طبق گزارش‌ها دلیل اصلی این آلودگی این بار غیر از اگزوز خودروها و مازوت سوزی نیروگاه هاست و منشأ این آلودگی خارج از مرزهای کشور است. در این گزارش سعی داریم درباره علت اصلی آلودگی هوای این روزهای کشور، آسیب‌ها و هزینه‌های آلودگی هوا و راه‌های مقابله با آن بنویسیم.

علت آلودگی هوای این روزها چیست؟
یکی از متهمان همیشگی آلودگی هوا که مازوت سوزی نیروگاه هاست، این بار دلیل اصلی آلودگی هوا در تهران و شهرهای مختلف نیست. به گزارش تسنیم، محمد اصغری، کارشناس سازمان هواشناسی درباره آلودگی هوا، اظهار کرد: «در روز‌های قبل اعلام کردیم که چشمه‌های تولید گردوخاک در شمال عراق و کشور‌های سوریه و عربستان همچنان باقی است و متأسفانه استان‌های مرزی را از جمله کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان و آذربایجان غربی درگیر می‌کند.» او افزود: «براساس تصاویر ماهواره‌ای منشأ این گردوخاک در کشور عراق است که متأسفانه استان‌های آذربایجان غربی، کرمانشاه، مرکزی، البرز، زنجان، قم، تهران و قزوین را تحت تأثیر قرار داده است.» اصغری درباره زمان پایان یافتن این آلودگی هم تصریح کرد: «از آخر وقت روز جمعه از سمت شمال غربی جبهه هوایی وارد کشور خواهد شد که سبب بارش می‌شود و تا روز یک شنبه استان‌های زنجان، تهران، قم، مرکزی، همدان، البرز و استان‌های شمال شرق و آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، البرز، همدان و اردبیل را تحت تأثیر قرار خواهد داد و باعث می‌شود گردوخاک شسته شود.»

البته طبق گزارش‌ها با توجه به اتفاقاتی که در خاورمیانه به دلیل کم بارشی داشته‌ایم این موضوع تکرار خواهد شد و اوج این گردو خاک از فروردین تا مرداد است و تا زمانی که این چشمه‌ها وجود داشته باشد گرد و خاک نیز خواهد بود.
کبری رفیعی، کارشناس سازمان هواشناسی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا دلیل غبار فعلی موجود در هوای تهران را «غبار وارد‌شده» از عراق اعلام کرد و گفت که این توده از دیروز وارد کرمانشاه، همدان، ساوه، قزوین و قم شده و غرب و مرکز کشور را تحت تاثیر قرار داده است و طی سه روز آینده پدیده غالب در بیشتر مناطق کشور خواهد بود.در همین حال عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت وزارت بهداشت نیز ضمن هشدار درباره آلودگی شدید هوا در برخی نقاط کشور و تداوم آن در روزهای آینده از مسئولان خواسته است مدارس در روز شنبه به صورت غیرحضوری و مجازی برگزار شوند.

در همین باره معاون استانداری تهران نیز از احتمال تعطیلی مدارس و ادارات در روز شنبه خبر داده، اما گفته است که درباره این موضوع در «کمیته اضطرار آلودگی هوا» تصمیم‌گیری خواهد شد.همچنین به گزارش همشهری آنلاین، داده‌های سایت هواشناسی IQAir نشان می‌دهد که تهران از نظر آلودگی هوا در صدر کشورهای جهان قرار دارد. این داده‌ها نشان می‌دهند که تهران حتی از شهرهای بسیار آلوده جهان همچون دهلی در هند هم آلوده‌تر است.

شاخص کیفیت هوا چیست؟
نفس کشیدن و زندگی انسان، تحت تاثیر کیفیت هواست. همان گونه که وضعیت آب و هوا روز به روز و حتی ساعت به ساعت تغییر می‌کند، کیفیت هوا نیز می‌تواند متغیر باشد. در زمینه پایش و نظارت بر کیفیت هوا، داده‌های مربوط به کیفیت هوا را به شاخص کیفیت هوا تبدیل می‌کنند و اطلاعات مورد نیاز را در اختیار عموم مردم قرار می‌دهند.

بنابراین شاخص کیفیت هوا ابزاری کلیدی برای آگاهی از کیفیت هوا، نحوه تاثیر آلودگی هوا بر سلامت و روش‌های محافظتی در برابر آن است. به طور کلی برای گزارش روزانه کیفیت هوا(پاک یا آلوده بودن) و تاثیر آن بر سلامتی انسان، از شاخص کیفیت هوا استفاده می‌شود. این شاخص برای پنج آلاینده اصلی هوا یعنی ذرات معلق، نیتروژن دی اکسید، ازون سطح زمین، کربن منواکسید و گوگرد دی اکسید محاسبه می‌شود. شاخص کیفیت هوا از منظر سلامت انسان، در شش طبقه پاک، سالم، ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم برای همه، بسیار ناسالم و خطرناک تقسیم بندی می‌شود.

اثرات آلودگی هوا بر مردم
شاید برخی سوزش چشم و تنگی نفس و برخی نشستن خاک روی لوازم خانه شان را مهم‌ترین اثر آلودگی هوا بدانند اما آلودگی هوا به عنوان مهم‌ترین عامل خطر محیطی بر سلامت انسان و چهارمین عامل مرگ زودرس و دومین عامل مرگ ناشی از بیماری‌های غیرواگیر مانند بیماری‌های ایسکمیک قلبی، سکته مغزی و سرطان ریه در جهان شناخته می‌شود و سالانه ۷/۶میلیون انسان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند و به طور میانگین ۱۲ درصد از مرگ‌های سالانه در جهان منتسب به آلودگی هواست. به گزارش فارس فقط در تهران در سال ۱۳۹۹به طور میانگین تعداد ۳۷۵۱ مرگ منتسب به مواجهه با ذرات معلق رخ داده است. از طرفی به گزارش ایمنا هزینه‌های مرگ ناشی از آلودگی هوا در کشور حدود ۷ میلیارد دلار برآورد شده است.

۱۵۰ میلیون تن ریزگرد مهاجر در کشور!
ریزگردها مدت‌هاست که تعدادی از استان‌های غرب و مرکزی کشور را درگیر خود کرده است و گفته می‌شود کشورمان روی کمربند گرد و خاک جهان قرار دارد و صحراهای عربستان، شمال آفریقا و جنوب عراق منشأ این گردوخاک هستند. آن‌طور که سال گذشته «علی محمد طهماسبی بیرگانی» مدیر ملی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار به ایران، گفته «سوریه، اردن و عراق» منشأ این ریزگردها هستند. همچنین نگاهی به آمارهای ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار نشان می‌دهد حدود ۲۸۰ میلیون هکتار از کانون ریزگردهای کشور‌های اطراف روی ما تأثیر می‌گذارد و سالانه ۱۵۰ میلیون تن ریزگرد از کشورهای عربستان، اردن، سوریه، عراق، ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان، ترکیه، امارات و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس وارد ایران می‌شود. البته اگر رخدادی مثل گرد و غباری که هم‌اینک وارد کشور شده، دو بار در سال اتفاق بیفتد، عدد خیلی بیشتر از این هم خواهد بود.

این در حالی است که متوسط تولید سالانه ریزگردهای داخلی کشور تقریباً ۱۲۲ کیلوگرم ذرات زیر ۱۰ میکرون در هکتار در سال است که مجموع آن به طور متوسط حدود ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تن در سال برآورد می‌شود یعنی ریزگردهای مهاجر ۳۶ برابر ریزگردهای داخلی است.

چاره کار کجاست
مدیر ملی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار تنها راه آرام کردن این ریزگردها را ورود مجامع بین‌المللی و تشکیل یک صندوق مالی مشترک بین کشورهای درگیر با ریزگردها می‌داند. او معتقد است اگر عربستان ورود کند بقیه کشورهای عربی هم تبعیت و ورود می‌کنند. البته بیشترین تکرار رخداد ریزگردهای تأثیر‌گذار بر ما در عراق و سوریه اتفاق می‌افتد، اما اگر در این دو کشور صلح برقرار باشد و بتوانیم با آن‌ها در خصوص مهار ریزگردها مذاکره و کار عملیاتی کنیم شاید تعداد زیادی از گرفتاری‌های ما کاهش پیدا کند.